جمله

1- جمله های دوجزئی : فعل آن ها ناگذر است یعنی فعل آن  فقط به نهاد نیاز دارد .

مثال :خورشید  می درخشد .   خورشید (نهاد )   و    می درخشد (فعل ) است .

اگر اجزای دیگری در این جمله بیاید  قید ویا متمم قیدی است  که جزو  اجزای اصلی جمله نمی باشند .

مثال : خورشید  در آسمان به زیبایی می درخشد .  خورشید (نهاد )   ، می درخشد( فعل)

 مهم ترین  فعل های ناگذر عبارتند از:

باریدن ...- تابیدن -  پریدن – پژمردن –جوشیدن – خندیدن – درخشیدن – دویدن – روییدن – شکفتن – گریستن – لرزیدن– مردن – آمدن –رفتن

2-    جمله های سه جزئی : فعل این نوع جمله هاگذرا است یعنی  علاوه بر نهاد به جزء دیگری نیاز دارند که ممکن است مفعول ، متمم یا مسند باشد ،پس جمله های سه جزئی سه

نوعند:

الف-   جمله های سه جزئی با مفعول : در این جمله ها فعل به غیراز نهاد به مفعول هم نیاز دارد .

مثال : دوستم یک کتاب داستان خرید .  دوستم (نهاد ) ،یک کتاب داستان  (مفعول )  و  خرید (فعل )

  مهم ترین فعل های گذرا به مفعول :

آوردن  -  بستن – خوردن – پوشیدن – پرسیدن – دانستن – خواندن – خواستن – فهمیدن – نوشتن –دیدن – دوختن  - شنیدن و ...  .

ب-جمله های سه جزئی با متمم:  

در این جمله ها فعل علاوه بر نهاد به متمم هم نیاز دارد . مثال :فاطمه به منظره می نگرد  .    فاطمه ( نهاد ) ، به منظره (متمم)  و  می نگرد ( فعل)

  مهم ترین فعل های گذرا به متمم: 

آویختن – اندیشیدن – بالیدن – چسبیدن – ترسیدن – نگریستن – گریختن – رنجیدن -  جنگیدن – رسیدن -  ماندن – قرارگرفتن ...

ج-جمله های سه جزئی با مسند: 

در این جمله ها فعل علاوه بر نهاد به مسند هم نیاز دارد یعنی فعل گذرا به مسند است . مثال : نام کتاب آسمانی ما قرآن است .     نام کتاب آسمانی ما (نهاد )  ،  قرآن  (مسند ) و است (فعل اسنادی)

                  کار در کلاس :

اجزای جمله های زیر را مشخص کرده ،بگویید چند جزئی هستند ؟

1-    سپیده که می شکفد ،ستاره ها می پژمرند .

2-    پرنده ی منزوی آشیانه می سازد .

3-    این کار به زحمتش می ارزد .

4-    عابر شب گردی غرق تماشای ستاره ی اقبالش شده بود .

3-جملات چهار جزئی

- جمله ي چهار جزئي با مفعول و متمم:ساختمان جمله ي چهار جزئي با مفعول و متمم ، چنين است : نهاد + مفعول + متمم + فعل مثال:علی پول خود را به بانک سپرد.

برخی از مصدرهای که گذرا به (مفعول و متمّم) هستند:

آموختن(تعليم دادن) ، آويختن ، افزودن ، آلوده ، بخشيدن ،دادن ، پرداختن (دادن)   ، چسباندن ، سپردن ،پرداختن ، پيوستن ،  فروختن ، گفتن،پرسيدن ، ترساندن ، خريدن ، دزديدن، ربودن ، رهاندن،و...

گروه اسمی چیست ؟

به اسم های موجود در یک جمله گروه اسمی می گویند .

گروه چیست ؟ گروه در این جا به معنای اصطلاحی که تا کنون با آن سر و کار داشته اید نیست . یعنی مثلاً ما در زندگی خود تا زمانی که چند چیز در کنار هم قرار نگیرند ، به آن گروه نمی گوییم . مثلاً  ما به مجموع چند نفر گروه می گوییم . ولی هیچ گاه به یک نفر گروه نمی گوییم.

توجّه : گروه در زبان فارسی چنین معنایی ندارد . یعنی ما به یک کلمه ( اسم ) هم گروه می گوییم و به یک اسم با وابسته های آن نیز یک گروه می گوییم .

مثال : "  مداد " یک گروه اسمی است . " مداد مشکی " هم یک گروه اسمی است . " چهار مداد مشکی " هم یک گروه اسمی است .

توجّه : در هر گروه یک هسته وجود دارد و ممکن است یک یا چند وابسته نیز وجود داشته باشد .پس وجود هسته اجباری و لازم و وجود وابسته اختیاری است .

انواع کلمه :

فعل – اسم – صفت – ضمیر – قید – حرف – شبه جمله .

نقش کلمه ها در جمله :

1. نهاد (فاعل – مسندالیه)              2. مسند        3. مفعول

4. متمم                   5. صفت                 6. مضاف الیه

7. بدل       8. معطوف           9. قید        10. منادا